طرح پانزی چیست و چه تفاوتی با طرح هرمی دارد؟

مقدمه

شاید تاکنون به افرادی برخورده باشید که با وعده‌ی سود زیاد در قبال سرمایه گذاریتان، سعی در جلب رضایت شما دارند. به عنوان مثال این افراد برای شما مشخص می‌کنند که در پایان ماه بیش از 15 درصد سود حاصل از سرمایه‌ی خود را دریافت می‌کنید. اگر با چنین مواردی مواجه شدید، احتمالا در دام یک ترفند یا حقه پانزی افتاده‌اید که هدف آن کلاهبرداری از شما می‌باشد. در این مقاله سعی می‌‌‌کنیم که روشهای مختلف حقه پانزی و همچنین تفاوت آن با طرح‌‌‌های هرمی را برای شما به صورت کامل شرح دهیم.

منظور از حقه پانزی چیست؟

خرید ارز دیجیتال با ۱۰ هزار تومان!

تو صرافی ارزپلاس میتونی فقط با ۱۰ هزار تومان و با کارمزد صفر، بیش از ۳۰۰ ارز دیجیتال رو بخری!

شروع

طرح پانزی روشی است برای کلاهبرداری، که در آن طراح پانزی یا به عبارت دیگر کلاهبردار با دادن وعده‌ی سودهای نجومی به افراد ناآگاه قصد فریب آنان را دارد و با دادن تضمین‌‌‌هایی به آنها این اطمینان را می‌دهد که با سرمایه‌‌‌گذاری می‌توانند به سودهای کلان دست پیدا کنند. در آغاز حقه پانزی برای کسب اعتماد بیشتر، سود افراد قدیمی از پول افراد جدید پرداخت می‌شود تا افراد قدیمی با اعتماد بیشتر، افراد جدیدی را جذب این طرح کنند. این طرح در پایان به دلیل نبود سرمایه گذار جدید و عدم پرداخت سود از جانب طراح شکست خورده و خالق این سیستم با سرمایه جذب شده متواری می‌شود. مثال زیر نمونه‌‌‌ای از طرح پانزی می‌باشد:

آقای ایکس قصد دارد با ترفند پانزی از مردم کلاهبرداری کند. او در ابتدا یک سایت یا شرکت جعلی را تاسیس می‌کند و با تبلیغ گسترده به مردم وعده می‌دهد که اگر هر فرد 2 میلیون تومان سرمایه گذاری کند، در پایان هر ماه 400 هزارتومان معادل 20 درصد سود به آنها پرداخت می‌کند. پس از گذشت یک ماه سود افراد قدیمی‌‌‌تر را از سرمایه‌ی افراد جدید پرداخت می‌کند. با این کار اعتماد اشخاص را بدست آورده و در نتیجه افراد بیشتری را برای خود جذب می‌کند. این فرآیند تا زمانی ادامه دارد که سرمایه گذار جدید وجود داشته باشد و پس از اشباع شدن آن و نبود سرمایه‌‌‌گذار جدید، آقای ایکس با پول جمع شده پا به فرار می‌گذارد. متاسفانه اینترنت باعث شده است که حقه‌‌‌های پانزی گسترش پیدا کنند زیرا در اینترنت زمینه تبلیغات بیشتر می‌باشد.

نام پانزی از کجا آمده و طول عمر آن چقدر است؟

پانزی از نام چارلز پانزی (Charles Ponzi) یکی از مشهورترین کلاهبرداران تاریخ، گرفته شده است. چارلز پانزی در دهه 1920 در آمریکا، به مردم وعده‌ی سود 50 درصدی در طی 45 روز یا سود 100 درصدی در 90 روز را می‌داد. او با استفاده از سرمایه‌ی سرمایه گذاران جدید، سود سرمایه‌گذاران قدیمی را پرداخت می‌کرد. چارلز با این طرح ابداعی توانست بیش از 20 میلیون دلار کلاهبرداری کند. اما همانطور که گفته شد، طرح‌‌‌های پانزی تا زمانی کارکرد دارند که سرمایه گذار جدیدی وجود داشته باشد یا خود فرد کلاهبردار از مقدار پول بدست آمده رضایت داشته باشد. تاکنون هیچ حقه پانزی بیش از 2 سال دوام نیاورده است.

طریقه‌ی عملکرد طرح پانزی

روح درونی طرح‌‌‌های پانزی مشابه است اما ظاهر و نحوه کار می‌تواند متفاوت باشد.

1- تبلیغات فریب دهنده

زمانی که تبلیغات فریب دهنده و وسوسه کننده صورت می‌گیرد، ابتدا عده‌ی کمی سرمایه گذاری اندکی را انجام می‌دهند. همچنین دیده شده است که بعضی از حقه‌‌‌های پانزی به صورت بازاریابی شبکه‌‌‌ای انجام می‌پذیرند و در این نوع روش به کاربر وعده داده می‌شود که با جذب عضو جدید سود بیشتری را دریافت خواهد کرد.

2- واریز سودهای اولیه به منظور جلب اعتماد

در اوایل حقه پانزی سودهای وعده داده شده به طور مرتب واریز می‌شوند و با این کار اعتماد سرمایه‌ گذاران بیشتر می‌شود. این سودها با استفاده از سرمایه‌ی سرمایه گذاران جدید و یا سرمایه اولیه طراح تامین می‌گردد.

3- وارد شدن سرمایه زیاد

پس از بدست آوردن اعتماد سرمایه گذار، سرمایه بسیار زیادی وارد سیستم می‌شود. سرمایه گذار قدیمی علاوه بر افزایش سرمایه خود، این سیستم را به دوستان و نزدیکان خود معرفی می‌کند. متاسفانه دیده شده که بعضی افراد به علت بی توجهی و ناآگاهی برای سرمایه گذاری بیشتر اقدام به دریافت وام یا فروش وسایل خود می‌کند.

4- از بین رفتن طرح

مراحل 1 تا 3 آنقدر تکرار می‌شوند تا دیگر سرمایه‌ گذار جدیدی وجود نداشته باشد. زمانی که این اتفاق رخ می‌دهد، طراح پانزی به صورت ناگهانی ناپدید می‌شود.

خصوصیات اصلی تمام طرح های پانزی

قول سودهای نجومی و تضمینی

قول سود دادن به صورت نجومی یکی از پایه‌‌‌های اصلی این طرح است. منظور این است که اگر به شما گفته شود در یک ماه بیش از 30 درصد سود داده می‌شود، بدون هیچ ریسکی باید به پانزی یا کلاهبرداری بودن آن شک کنید، زیرا می‌توانید با یک بررسی ساده به این نتیجه برسید که اگر خود شما با آن پول همان کار را انجام دهید هیچ وقت به این مقدار سود دست پیدا نخواهید کرد.

ناشناس بودن هویت طراح

قطعا یک کلاهبردار یا طراح پانزی نمی‌‌‌خواهد هویتش شناخته شود و معمولا در طرح‌‌‌های پانزی نیز به این صورت است که اطلاعات دقیق یا درستی در مورد تیم یا فرد گرداننده حقه پانزی وجود ندارد.

مشخص نبودن نوع فعالیت‌‌‌ها

یک طراح پانزی هیچ وقت به صورت کامل به سرمایه گذار توضیح نمی‌دهد که چگونه این سود را بدست می‌آورد یا توضیح نمی‌دهد که با چه روشی ریسک این کار را پایین می‌آورد. ممکن است سرمایه‌‌‌گذار را از مکان سرمایه گذاری (مانند محیط استخراج ارز دیجیتال) مطلع کند اما هیچ وقت توضیح دقیقی در مورد روش انجام این کار نمی‌دهد.

نداشتن آدرس معتبر

یک حقه پانزی شماره تلفن معتبر یا دائمی و یا حتی مکان دائمی و معتبری ندارد. شناخته نشدن در طرح‌‌‌های پانزی یکی از مهم‌‌‌ترین خصوصیات آن است.

روش های غیرمعمول برای انتقال پول

در حقه پانزی، طراح سعی می‌کند که سرمایه‌‌‌ها را از درگاه‌‌‌های غیرقانونی و یا از طریق ارزهای دیجیتال مانند بیت کوین و اتریوم دریافت کند تا قابلیت رهگیری نداشته باشند.

عدم دریافت مجوزهای قانونی

طرح‌‌‌های پانزی قابلیت دریافت مجوزهای قانونی را ندارند. هرچند که دیده شده بعضی طراحان پانزی به گونه‌‌‌ای عمل کردند که حتی مقامات مربوطه نیز فریب خورده و مجوز را برای آنها صادر کرده‌‌‌اند. البته بعضی از طرح‌‌‌های پانزی نیز با رانت و پارتی، مجوز لازم را دریافت کرده‌‌‌اند.

تفاوت شرکت های هرمی با پانزی

طرح‌‌‌های پانزی بدلیل شباهت بسیار زیادی که با روش کار شرکت‌‌‌های هرمی دارد در بیشتر مواقع به اشتباه یکی تصویر می‌‌‌شوند. اما با دقت بیشتر به جزئیات متوجه خواهیم شد که این دو طرح با هم تفاوت‌‌‌هایی نیز دارند.

طرح هرمی چیست؟

طرح هرمی روشی است که در آن به افراد وعده می‌دهند که با آوردن عضو جدید، سود بیشتری می‌توانند دریافت کنند. در این شرکت‌‌‌ها کالا نیز فروخته می‌‌‌شود. به مثال زیر دقت کنید:

یک کلاهبردار تعدادی ماینر را برای فروش می‌گذارد و به مشتریان خود اعلام می‌کند که این ماینرها با محصولات شرکت‌‌‌های دیگر متفاوت است و بیان می‌کند که پس از استفاده از آن نتیجه مطلوب‌‌‌تری دریافت خواهند کرد. زمانی که یکی از محصولات فرد کلاهبردار به فروش می‌رود، کلاهبردار به خریدار اعلام می‌‌‌کند که اگر افراد دیگر از جانب او برای خرید این محصول اقدام کنند، درصدی از سود فروش به او تعلق می‌‌‌گیرد. کلاهبردار به مشتری خود می‌گوید که با این کار می‌تواند ثروتمند شود. کلاهبردار اینگونه محصول بی ارزش خود را گران تر فروخته است و با وسوسه کردن خریداران خود سرمایه ‌بیشتری جذب می‌کند. حتی اگر مشتری کسی را معرفی نکند، محصول خود را گران‌‌‌تر از قیمت واقعی فروخته است.

در طرح‌‌‌های هرمی، کلاهبردار کالای خود را گران‌‌‌تر به مشتریان خود به فروش رسانده است پس تا زمانی که افراد جدید وارد شوند این طرح نیز ادامه می‌یابد. بدیهی است با پایان یافتن ورودی افراد جدید، سودی نیز به بقیه پرداخت نمی‌‌‌شود. حتی کلاهبردار می‌تواند از یک زمانی به بعد محصولی را برای خریدار ارسال نکند و با پول‌‌‌های جمع شده پا به فرار بگذارد.

شباهت ها و تفاوت های طرح پانزی و طرح هرمی

شباهت:

1-هر دو برای ادامه دادن طرح و بقای خود نیاز دارند که افراد جدید را جذب طرح خود کنند.

2-هر دو طرح با دادن پیشنهادهای وسوسه انگیز سعی در جلب رضایت فرد دارند.

تفاوت:

1- طراح پانزی معمولا مدعی است که سرمایه‌‌‌ی شما را در بازارهای مالی تزریق و استفاده می‌‌‌کند در حالی که در شرکت‌‌‌های هرمی معمولا با فروش یک کالا یا خدمات این چنینی رو به رو هستیم.

2-حقه پانزی می‌‌‌تواند به صورت بازاریابی شبکه‌‌‌ای نباشد اما در طرح‌‌‌های هرمی اعضای پیشین باید اعضای جدید را به سیستم معرفی کنند.

3- حقه پانزی کاملا کلاهبرداری است اما طرح هرمی می‌تواند به صورت قانونی نیز صورت بگیرد.

ورود طرح های هرمی و پانزی در ارزهای دیجیتال

ارزهای دیجیتال بدلیل داشتن ویژگی‌‌‌های خاص وسیله‌ی خوبی برای انجام دادن طرح‌‌‌های پانزی و هرمی می‌باشند. یکی از این ویژگی‌‌‌ها نداشتن قابلیت رهگیری در تراکنش‌‌‌های ارز‌‌‌های دیجیتال است که به راحتی هویت طراحان پانزی و هرمی مخفی می‌ماند. علاوه بر آن بازار ارزهای دیجیتال مکانی مناسب برای دریافت سرمایه و پرداخت سود می‌باشد، زیرا در آن می‌توان از تمام کشورها سرمایه جذب کرد و به آسانی سود آنها را پرداخت کرد. ممکن است قبلا نام پروژه‌‌‌های دابل وی و شبکه پای نتورک را شنیده باشید که پروژه‌‌‌های جدید کلاهبرداری در این حوزه هستند. البته ممکن است سایت‌‌‌های اسکم بیت کوین را هم دیده باشید و این تصور برای شما ایجاد شود که بیت کوین کلاهبرداریست!!. در حالی که بیت کوین واقعا کلاهبرداری نیست ولی با توجه به اعتبار فزاینده آن، سایت‌‌‌های مختلف با سواستفاده از نام آن اقدام به کلاهبرداری می‌‌‌کنند.

بزرگ ترین حقه پانزی در ارز دیجیتال

بیت کانکت (Bitconnect) یک پلتفرم برای سرمایه گذاری در بازار ارز دیجیتال بود که در سال 2017 از محبوبیت بسیاری برخوردار شد. ارز دیجتال بیت کانکت BCC نام داشت و صرافی‌‌‌های نامدار از این ارز حمایت می‌کردند اما در ژانویه 2018 پس از بررسی نهادهای نظارتی و تنظیم کننده بازار، مشخص شد که بیت کانکت یک پانزی بزرگ در بازار ارز دیجیتال است. پس از انتشار این خبر BCC در همان ساعات اولیه، 90 درصد ارزش خود را از دست داد و در همان ماه ارزش آن از 400 دلار به 7 دلار رسید. هم اکنون ارزش این ارز 0 دلار می‌باشد و به عبارت دیگر یک ارز مرده به حساب می‌آید.

ماینینگ ابری (Cloud mining)

بخش وسیعی از کلاهبرداری‌‌‌های پانزی در حوزه‌ی ارز دیجیتال به سایت‌‌‌های استخراج ابری اختصاص دارند که ادعا می‌کنند با سرمایه‌ی سرمایه‌‌‌گذاران اقدام به استخراج ارز دیجیتال می‌کنند. اما همانطور که گفتیم اغلب این سایت‌‌‌ها نیز از سرمایه افراد جدید سود افراد قدیمی را پرداخت می‌کنند. یک سایت معتبر در ماینینگ ابری به جای دادن وعده‌‌‌های سود کلان، فقط اقدام به فروش قدرت هش می‌کند.

فروش توکن های بدون ارزش

فروش این نوع توکن‌‌‌ها به خودی خود پانزی نیست، اما بعضی از طراحان پانزی با استفاده از این روش سرمایه‌ را به صورت بیت کوین دریافت می‌کنند ولی در زمان پرداخت سود، مبلغ مورد نظر را با ارزهای دیجیتال ساختگی خود پرداخت می‌کنند و به سرمایه گذاران این امید را می‌دهند که ارز پرداخت شده در آینده از محبوبیت بالایی برخوردار خواهد شد. این ارزهای دیجیتال در اصطلاح عام شِت کوین نامیده می‌‌‌شوند. این طرح‌‌‌ها با افزایش قیمت بیت کوین بسیار رایج‌‌‌تر شده‌‌‌اند.

استخراج ارز دیجیتال با ربات تلگرام

ربات‌‌‌های تلگرام با تبلیغات فریبنده کسب درآمد بیت کوینی از تلگرام وارد طرح‌‌‌های پانزی شدند. نحوه‌ی عملکرد آن به این صورت است که وقتی وارد ربات می‌شوید، در آغاز خود ربات به شما تعدادی سکه می‌دهد و شما با آن سکه‌‌‌ها می‌توانید دستگاه استخراج ارز دیجیتال (به صورت مجازی) دریافت کنید. برای سود بیشتر معمولا این ربات‌‌‌ها به شما 2 راه پیشنهاد می‌دهند:

1-با لینک مخصوص خود شروع به عضوگیری کنید تا سودی از زیرمجموعه خود دریافت کنید.

2- با خرید بیت کوین، سکه‌‌‌های خود را افزایش دهید و تعداد دستگاه‌‌‌های استخراج کننده خود را بیشتر کنید.

پس از انجام روش اول هنگام برداشت سود خود درخواست ارسال ارزهای استخراج شده از طریق ربات را به کیف پول خود می‌دهید که احتمالا با پیغام زیر روبه رو می‌شوید:

(برای برداشت ارزهای استخراج شده ربات، باید زیر مجموعه شما پرداخت بیت کوینی داشته باشد) و عملا هیچ پرداختی به شما صورت نمی‌گیرد. این روش یک طرح پانزی پیشرفته است.

سرمایه گذاری در املاک، خودرو، بورس و…

نوع دیگری از حقه پانزی به این صورت است که با وعده‌‌‌های سرمایه گذاری در املاک یا بورس و یا خودرو در کشورهای دیگر صورت می‌پذیرد. در این روش به سرمایه گذار گفته می‌شود مقداری املاک در لندن به نام آنها خریداری شده است و در بعضی مواقع برای جلب اعتماد، یک سند جعلی را نیز به اسم فرد صادر می‌کنند و عکس آن را برای سرمایه گذار ارسال می‌کنند.

سخن پایانی

حقه پانزی کلاهبرداری و طراح آن کلاهبردار می‌‌‌باشد که سازوکار آن به مانند طرح هرمی با وعده سود زیاد و تضمین سود آن صورت می‌پذیرد. برای اعتماد بیشتر سرمایه گذاران در ماه‌‌‌های ابتدایی، سود آنها به طور مرتب پرداخت می‌شود و این عمل با پول سرمایه گذران جدید صورت می‌‌گیرد. اما پس از مدتی کلاهبردار متواری شده و سودی را پرداخت نمی‌کند.

تشخیص طرح‌‌‌های پانزی آنچنان دشوار نیست و ماهیت آنها دادن سود فراوان با تضمین و ناشناس بودن طراح و نوع کارکرد آن است که متاسفانه با رونق گرفتن بازارهای سرمایه‌ای ارز دیجیتال، این طرح‌‌‌ها نیز در حال گسترش می‌‍‌‌‌باشند، زیرا تشخیص هویت در تراکنش های بازار ارز دیجیتال کاری بسیار دشوار است.