استخر نقدینگی (Liquidity Pool) چیست؟ کسب درآمد در دیفای

مقدمه

سیستم مالی غیرمتمرکز یا دیفای (DeFi)، زمینه را برای رشد بی‌سابقه فعالیت‌ها بر بستر بلاکچین فراهم آورده است. صرافی‌های غیر متمرکز (DEX) از نظر حجم معاملاتی خود قادر به رقابت معنادار با صرافی‌های متمرکز هستند. از دسامبر سال ۲۰۲۰ به بعد، نزدیک به ۱۵ میلیارد دلار در پروتکل‌های دیفای سرمایه ذخیره شده است. این اکوسیستم با وجود انواع جدید محصولات خود به‌ سرعت در حال گسترش است. اما چه عاملی این گسترش اکوسیستم را محقق ساخته است؟ یکی از فناوری‌های اصلی پشت تمامی این محصولات و اکوسیستم فعلی دیفای، استخر نقدینگی (Liquidity Pool) نام دارد.

این استخرها بخشی بسیار مهم از بازارسازهای خودکار (AMM)، پروتکل‌های قرض-وام، ییلد فارمینگ، دارایی‌های مصنوعی، بیمه درون زنجیره‌ای، بازی‌های مبتنی بر بلاکچین و … به شمار می‌روند. ایده پشت استخرهای نقدینگی به‌ خودی ‌خود بسیار ساده است. اساساً، استخر نقدینگی را می‌توان به ‌عنوان پشته بزرگی از دارایی دیجیتال در نظر گرفت. اما اینکه در محیطی آزاد که هر فردی می‌تواند نقدینگی خود را به آن بیفزاید با این پشته پول چه کاری انجام دهید، موضوعی است که در این مطلب سعی داریم به آن بپردازیم. بنابراین اگر می‌خواهید بدانید که سیستم دیفای چگونه ایده استخرهای نقدینگی را محقق ساخته، به خواندن ادامه این مقاله ادامه دهید.

خرید ارز دیجیتال با ۱۰ هزار تومان!

تو صرافی ارزپلاس میتونی فقط با ۱۰ هزار تومان و با کارمزد صفر، بیش از ۶۰۰ ارز دیجیتال رو بخری!

شروع

استخر نقدینگی (Liquidity Pool) چیست؟

به مجموعه‌ای از سرمایه قفل‌شده در یک قرارداد هوشمند، یک استخر نقدینگی گفته می‌شود. استخرهای نقدینگی به ‌منظور تسهیل انجام معاملات، وام‌دهی و بسیاری عملکردهای دیگر به صورت غیرمتمرکز به کار می‌روند.

استخرهای نقدینگی را می‌توان ستون اصلی بسیاری از صرافی‌های غیر متمرکز (DEX) از قبیل یونی سواپ در نظر گرفت. کاربرانی که تحت عنوان تأمین‌کنندگان نقدینگی (LP) شناخته می‌شوند، به‌ منظور ایجاد یک بازار جدید مقدار یکسانی از دو توکن را به یک Liquidity Pool اضافه می‌کنند. این افراد در ازای تأمین سرمایه و متناسب با سهم خود از نقدینگی کل، کارمزدهای معاملات صورت‌گرفته در استخر خود را دریافت می‌دارند.

از آنجایی‌ که هر فردی می‌تواند یک تأمین‌کننده نقدینگی باشد، بازارسازهای خودکار یا AMM ها بازارسازی را با سهولت بیشتری در دسترس کاربران خود قرار داده‌اند.

برخی از دیگر صرافی‌های محبوب که از استخرهای نقدینگی در شبکه اتریوم استفاده می‌کنند عبارت‌اند از: صرافی سوشی سواپ (SushiSwap)، کرو (Curve) و بالانسر (Balancer). استخرهای نقدینگی در این صرافی‌ها حاوی توکن‌های ERC-20 هستند. همچنین از جمله معادل‌های مشابه در زنجیره هوشمند بایننس (BSC) می‌توان پنکیک سواپ (PancakeSwap)، بیکری سواپ (BakerySwap) و برگر سواپ (BurgerSwap) را نام برد که در آنها توکن‌های BEP-20 در استخرها ذخیره می‌گردد.

تفاوت استخر نقدینگی (Liquidity Pool) با دفاتر ثبت سفارش (Order Book) در چیست؟

برای فهم تفاوت استخرهای نقدینگی با دفاتر ثبت سفارش (Order Book)، بهتر است ابتدا به توضیح اجزای بنیادی یا فاندامنتال تجارت الکترونیک، یعنی دفاتر ثبت سفارش، بپردازیم. به بیان ساده، دفتر ثبت سفارش مجموعه‌ای از سفارشاتی است که در حال حاضر برای یک بازار معین در دسترس وجود دارد.

سیستمی که سفارش‌ها را با یکدیگر مطابقت می‌دهد، تحت عنوان سیستم مچینگ (Matching) شناخته می‌شود. دفتر ثبت سفارش و سیستم مچینگ اجزای اصلی هر صرافی متمرکز (CEX) را تشکیل می‌دهند. مدل فوق موجب تسهیل فوق‌العاده و کارآمد مبادلات و ایجاد بازارهای مالی پیچیده می‌گردد.

همچنین به ‌این ‌ترتیب بازارسازی برای آن دسته از معامله‌گرانی که برای جفت ارزهای معاملاتی نقدینگی تأمین می‌کنند، بسیار هزینه‌بر خواهد بود. اما از همه مهم‌تر آنکه اغلب بلاکچین‌ها قادر به فراهم‌کردن توان عملیاتی موردنیاز برای معامله روزانه میلیاردها دلار پول نیستند.

این بدان معنا است که در بلاکچینی مانند اتریوم، عملاً وجود صرافی درون زنجیره مبتنی بر دفتر سفارش‌ها، امری غیرممکن خواهد بود. در اینجا می‌توان از سایدچین‌ها (Sidechains) یا راهکارهای لایه ۲ (layer-two) بهره گرفت که در دست ساخت قرار دارند. اما به هر ترتیب، شبکه در وضع کنونی آن قادر به فراهم‌آوردن توان عملیاتی لازم نخواهد بود.

پیش از آنکه ادامه دهیم، باید اشاره کنیم که برخی از صرافی‌های غیر متمرکز به ‌خوبی با سیستم دفاتر ثبت سفارش درون زنجیره‌ای کار می‌کنند. برای مثال، صرافی غیر متمرکز بایننس روی شبکه بایننس بنا شده و به طور خاص به ‌منظور تجارت سریع و ارزان به کار می‌رود. مثال دیگر این امر، پروژه Serum است که روی بلاکچین سولانا (Solana) تأسیس شده است.

با وجود این، چون بیشتر دارایی‌های موجود در فضای رمزارزها در شبکه اتریوم هستند، امکان مبادله آنها در شبکه‌های دیگر بدون استفاده از یک ‌جور پل میان زنجیره‌ای (Cross-Chain bridge) وجود ندارد.

استخر نقدینگی چگونه کار می‌کند؟

نوآوری چشمگیر بازارسازهای خودکار (AMMs) موجب شده است که معاملات درون زنجیره‌ای بدون نیاز به دفتر سفارش‌ها قابل انجام باشند. این قابلیت، معادلات را به‌کلی تغییر داده است. چون برای انجام معاملات، وجود یک طرف معامله مستقیم ضروری نیست، معامله‌گران می‌توانند در خصوص اتخاذ موقعیت‌های معاملاتی گوناگون نسبت به جفت توکن‌های با شانس نقدینگی پایین در صرافی‌های اوردر بوک، تصمیم‌گیری کنند.

صرافی‌های مبتنی بر دفتر سفارشات را می‌توان همتا به همتا (Peer-to-Peer) در نظر گرفت. در این صرافی‌ها خریداران و فروشندگان از طریق دفتر سفارش به هم مربوط می‌شوند. برای مثال، تجارت در صرافی غیر متمرکز بایننس همتا به همتا است؛ چراکه معاملات به طور مستقیم میان کیف پول‌های کاربران صورت می‌گیرد.

اما تجارت با استفاده از بازارسازهای خودکار امر متفاوتی است. در واقع می‌توان تجارت در AMMها را همتا – به – قرارداد (Peer-to-Contract) دانست.

فرآیند تعیین قیمت و نحوه مشارکت در استخر نقدینگی

همان‌طور که ذکر کردیم، یک استخر نقدینگی از تجمیع سرمایه‌های سپرده‌گذاری‌شده در یک قرارداد هوشمند تشکیل شده است. این سرمایه‌ها توسط تأمین‌کنندگان نقدینگی به استخر واریز می‌گردند. هنگامی که می‌خواهید معامله‌ای را در یک AMM به انجام برسانید، طرف معامله‌ای به معنای سنتی آن نخواهید داشت. در عوض، این معامله را در Liquidity Pool و در مقابل نقدینگی جفت ارز مدنظر خود انجام خواهید داد. بنابراین خریداران برای خرید خود نیازی به یک فروشنده در سمت دیگر و در همان لحظه به‌خصوص نخواهند داشت؛ بلکه تنها کافی است که نقدینگی کافی از توکن مورد نظرشان در استخر وجود داشته باشد.

برای مثال هنگامی که می‌خواهید جدیدترین توکن مبتنی بر غذا را در یونی سواپ خریداری کنید، فروشنده‌ای در سمت دیگر، آن‌طور که مرسوم است، وجود نخواهد داشت. در عوض، فعالیت شما توسط الگوریتمی که اتفاقات استخر را مدیریت می‌کند، ساماندهی می‌شود. به ‌علاوه، قیمت‌گذاری نیز توسط همین الگوریتم و بر مبنای معاملات صورت‌گرفته در استخر تعیین می‌گردد.

البته این نقدینگی نیز باید به جایی منتقل گردد و از آنجایی‌ که هر فردی می‌تواند یک LP باشد، این تأمین‌کنندگان نقدینگی را می‌توان به نحوی طرف معامله خود در نظر گرفت. اما وجه تمایز این سیستم با مدل دفتر سفارش این است که شما با قراردادهایی که استخرهای نقدینگی را مدیریت می‌کنند سروکار خواهید داشت.

سود استخر نقدینگی

تا اینجا بیشتر در مورد بازارسازهای خودکار که محبوب‌ترین مصداق کاربرد استخرهای نقدینگی به شمار می‌آیند صحبت کردیم. با این حال، همان‌طور که گفتیم، فلسفه استخر نقدینگی فوق‌العاده ساده است و بنابراین می‌توان آن را به روش‌های مختلف مورداستفاده قرار داد.

یکی از این موارد، ییلد فارمینگ (Yield Farming) یا استخراج نقدینگی است. استخرهای نقدینگی اساس پلتفرم‌های خودکار تولید سود مانند yearn را تشکیل می‌دهند و در این پلتفرم‌ها کاربران وجوه خود را به استخرهایی که بعدها به ‌منظور تولید سود به کار می‌روند، می‌افزایند.

توزیع توکن‌های جدید در میان اشخاص درست یکی از مشکلات بسیار دشوار در پروژه‌های رمزارز به شمار می‌رود. استخراج (ماینینگ) نقدینگی یکی از رویکردهای نسبتاً موفق در این زمینه بوده است. اساساً توکن‌ها بر مبنای الگوریتم در میان کاربرانی که توکن‌های خود را در استخر نقدینگی قرار می‌دهند، توزیع می‌گردند. سپس توکن‌های تازه ضرب شده، متناسب با سهم هر کاربر از Liquidity Pool توزیع می‌شوند.

به ‌خاطر داشته باشید؛ این توکن‌ها می‌توانند حتی توکن‌هایی از استخرهای نقدینگی دیگر باشند که به آنها «توکن‌های استخر» گفته می‌شود. برای مثال، اگر شما برای یونی سواپ نقدینگی فراهم آورید یا سرمایه‌های خود را در کامپاند (Compound) به ‌عنوان وام ذخیره کنید، توکن‌هایی به ‌ازای سهم خود در استخر دریافت خواهید کرد. حتی می‌توانید این توکن‌ها را در یک استخر دیگر سپرده‌گذاری کنید و شاهد دریافت بازگشت سرمایه خود باشید. این پروتکل‌ها با اقداماتی از قبیل ادغام توکن‌های استخر از دیگر پروتکل‌ها با محصولات خود، موجب پیچیدگی هر چه بیشتر این زنجیره‌ها شده‌اند.

مزایای استخر نقدینگی

علاوه بر آنچه که گفتیم، می‌توانیم سیستم حاکمیتی را نیز به ‌عنوان یکی از مصادیق کاربرد استخرهای نقدینگی در نظر آوریم. در برخی موارد، آستانه بسیار بالایی برای آرای موردنیاز جهت ارائه پیشنهادات حاکمیتی رسمی وجود دارد. در عوض اگر وجوه در کنار هم جمع شوند، شرکت‌کنندگان می‌توانند حمایت خود را از یک هدف مشترک که به نظرشان برای پروتکل حائز اهمیت است، ابراز دارند.

یکی دیگر از بخش‌های نوظهور سیستم دیفای، بیمه مربوط به خطرات قرارداد هوشمند است که بسیاری از مصادیق آن توسط استخرهای نقدینگی تأمین می‌گردد.

ضرب (minting) دارایی‌های مصنوعی (synthetic assets) نیز در شبکه بلاکچین منوط بر استخرهای نقدینگی است. با افزودن وثیقه به Liquidity Pool و اتصال آن به یک اوراکل مطمئن، شما می‌توانید توکن مصنوعی خودتان را بسازید. این توکن می‌تواند بسته به انتخاب خودتان، وابسته (pegged) به هر یک از انواع دارایی باشد. حقیقت آن است که در عمل مسئله از اینها پیچیده‌تر است. با این ‌حال ایده اصلی پشت آن به همین سادگی است که گفتیم.

علاوه بر مواردی که برشمردیم، کاربردهای متعدد بسیاری برای استخرهای نقدینگی وجود دارد که برخی هنوز برای ما شناخته‌نشده هستند؛ این بر عهده توسعه‌دهندگان هوشمند دیفای است که در آینده پرده از این اسرار بردارند.

خطرات استخر نقدینگی

اگر قصد تأمین نقدینگی برای یکی از بازارسازهای خودکار را دارید، نخست باید با مفهوم ضرر ناپایدار آشنا گردید. به طور خلاصه، ضرر ناپایدار آن میزان ارزش ازدست‌رفته به واحد دلار است که در هنگام تأمین نقدینگی برای یک AMM در مقایسه با زمانی که هودل می‌کنید (HODLing) متحمل می‌گردید.

مواجهه با ضرر ناپایدار برای آن دسته از افرادی که به تأمین نقدینگی AMMها می‌پردازند، امری بسیار محتمل است. این ضرر گاهی اوقات اندک است و گاهی می‌تواند بسیار عظیم باشد؛ بنابراین باید دقت داشته باشید که پیش از سپرده‌گذاری وجوه خود در استخرهای نقدینگی دوطرفه، حتماً در مورد ضرر ناپایدار اطلاعات کسب کنید.

موضوع دیگری که باید مدنظر داشته باشید، خطرات مربوط به قرارداد هوشمند است. هنگامی که شما اقدام به سپرده‌گذاری وجوه خود در Liquidity Pool می‌نمایید، استخر محل نگهداری سرمایه شما خواهد بود؛ بنابراین، اگرچه به طور فنی هیچ فرد واسطه‌ای اختیار اموال شما را نخواهد داشت، خود قرارداد هوشمند را می‌توان مسئول نگهداری از این وجوه دانست؛ بنابراین در صورت وجود هر گونه ایراد یا باگ در قرارداد، سرمایه شما ممکن است برای همیشه از دست برود. یک مثال دیگر زمانی است که از طریق یک وام فلش (فلش لون) سرمایه شما مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرد.

گاهی اوقات، توسعه‌دهندگان کد ادمین یا امتیازهای دسترسی دیگری را در کد قرارداد هوشمند در اختیار دارند. این موضوع به طور بالقوه آنان را قادر می‌سازد که کنترل سرمایه شما را در استخر به دست بگیرند؛ بنابراین برای پیشگیری از چنین اقدامات مخربی حتماً این نکته را مدنظر داشته باشید و با روش‌های گوناگون کلاهبرداری و بهترین راه مقابله با این کلاهبرداری‌ها در سیستم دیفای آشنا گردید.

سخن پایانی

استخر های نقدینگی یا Liquidity Pool ها در حال حاضر یکی از فناوری‌های محوری و زیربنای پشته فناوری سیستم تأمین مالی غیرمتمرکز (DeFi) به شمار می‌روند. این استخرها امکان معامله، وام‌دهی، تولید سود و بسیاری امکانات دیگر را به صورت غیرمتمرکز به کاربران خود اعطا می‌کنند. این قراردادهای هوشمند تقریباً تمامی قسمت‌های شبکه دیفای را پوشش می‌‌دهند و به ‌احتمال زیاد در آینده نیز به همین روند ادامه خواهند داد.

آیا همچنان در مورد استخرهای نقدینگی و شبکه مالی غیرمتمرکز سؤال دارید؟ آیا می‌خواهید اطلاعات بیشتری در مورد موضوعات موردبحث در این مقاله به دست آورید؟ در این صورت سؤالات خود را در بخش «دیدگاه خود را ثبت کنید» با ما در میان بگذارید.