مدل موجودی به جریان (Stock to Flow) به زبان ساده

مقدمه

بازار ارزهای دیجیتال به نسبت سایر بازارهای مالی نوپا است. ماهیت متفاوت ارزهای دیجیتال، در برخی مواقع دستگاه تحلیلی خاصی می‌طلبد. اما بعضی از ابزارهای تحلیلی را می‌توان با کمی اصلاح و تعدیل در مورد این بازار به کار برد. مدل موجودی به جریان ابزاری است از این نوع که می‌تواند با اعمال ملاحظاتی برای بیت کوین به کار رود. در این‌ مقاله می‌کوشیم مفهوم نسبت موجودی به جریان (Stock to Flow) را توضیح دهیم و بر اساس آن قیمت مدلی بیت کوین را به دست آوریم.

نسبت موجودی به جریان (Stock to Flow) چیست؟

خرید ارز دیجیتال با ۱۰ هزار تومان!

تو صرافی ارزپلاس میتونی فقط با ۱۰ هزار تومان و با کارمزد صفر، بیش از ۶۰۰ ارز دیجیتال رو بخری!

شروع

نسبت موجودی به جریان عددی است که نشان می‌دهد که اگر با نرخ رشد موجود تولید کنیم، چند سال طول می‌کشد که به اندازۀ موجودی جاری برسیم. هر چه این عدد بزرگ‌تر باشد، قیمت هم بیشتر است.

نحوه‌ تأثیر مدل موجودی به جریان (Stock to Flow) بر قیمت بیت کوین

کپی یا جعل بیت کوین ممکن نیست؛ زیرا عرضه‌ کل آن به معنای دقیق کلمه محدود است. تمام تراکنش‌ها در بلاک‌های شبکه‌ بلاکچین ثبت می‌شوند و هیچ کسی نمی‌تواند بیت کوینی را خرج کند که آدرسش به دیگری تعلق دارد. آدرس بیت کوین چیزی شبیه به حساب بانکی است که می‌توان در آن سپرده‌گذاری کرد؛ با این تفاوت که امکان دسترسی به محتوای خصوصی و مهمی که با آنها پرداخت انجام می‌شود، وجود ندارد. در اینجا پای مفهوم «کمیابی» به میان کشیده می‌شود. چیزی کمیاب است که به ندرت در طبیعت و محیط آزمایشگاه یافت شود؛ مانند فلزات گرانبها. اگر چیزی به اندازه‌ کافی کمیاب باشد، می‌تواند به عنوان پول به کار رود. مدل موجودی به جریان بر اساس رابطه‌ میان تولید و موجودی جاری تعریف می‌شود.

فرمول نسبت موجودی به جریان (Stock to Flow)

نسبت موجودی به جریان با تقسیم موجودی کل (Total Stock) به تولید سالیانه (جاری) به دست می‌آید. این عدد به ما می‌گوید که با نرخ رشد فعلی چند سال طول می‌کشد که به اندازه موجودی جاری تولید شود. برای مثال نرخ رشد طلا حدود 3000 تن است و موجودی جاری طلا در کل جهان 185000 تن تخمین زده می‌شود. اگر این اعداد را در فرمول فوق جای‌گذاری کنیم:

SF = stock / flow

عدد حاصل به این معنا است که با نرخ تولید فعلی حدوداً 62 سال طول می‌کشد که به اندازۀ موجودی فعلی یا همان ذخیرۀ جاری طلا استخراج کنیم. هر چه این عدد بزرگ‌تر باشد، به معنی کمیابی بیشتر است. حالا وقت آن رسیده که ببینیم این مفهوم چه ارتباطی با بیت کوین دارد. در حال حاضر  در حدود 18 میلیون بیت کوین در گردش وجود دارد و روزانه 900 بیت کوین تولید می‌شود که می‌شود به عبارتی 328000 در سال. اگر این اعداد را در فرمول فوق بگذاریم، به مقدار زیر می‌رسیم:

عدد 55 به ما می‌گوید که با نرخ تولید فعلی بیت کوین، 55 سال طول می‌کشد تا بتوانیم همین موجودی جاری بیت کوین را تولید کنیم. مقدار مدل موجودی به جریان (Stock to Flow) بیت کوین بسیار کوچک‌تر از عدد به‌دست‌آمده برای طلا است؛ اما بیت کوین تحت فرآیند هاوینگ قرار می‌گیرد که این مورد برای طلا مصداق ندارد. آخرین فرآیند هاوینگی که برای بیت کوین در سال 2020 رخ داد، باعث شد که نرخ تولید روزانه آن به 900 برسد و تا آن زمان حدود 18375000 واحد بیت کوین در گردش بود. در آن مدل موجودی به جریان 55 بود که به طلا نزدیک شده بود؛ زیرا کاهش عرضه بیت کوین طی فرآیند هاوینگ باعث شده بود که کمیابی این ارز دیجیتال افزایش یابد. هاوینگ بعدی در سال 2024 اجرا می‌شود و در آن زمان عدد مذکور به 113 خواهد رسید. باید به یاد داشته باشید که مقدار موجودی به جریانِ طلا صرفاً 62 است و همانند بیت کوین دستخوش هاوینگ نمی‌شود. حالا بیایید موجودی به جریانِ پویای بیت کوین را با موجودی به جریان طلا که 62 است و احتمالاً تغییری نخواهد کرد، مقایسه کنیم. در مقام یک آزمون نظری تصور کنید که اگر روزی طلا هم تحت فرآیند هاوینگ قرار بگیرد، چه تأثیری بر قیمتش خواهد گذاشت؟

مدل موجودی به جریان (Stock to Flow)

در اوایل سال 2019 مقاله‌ای راجع به مدل موجودی به جریان بیت کوین نوشته شد که در آن سعی شده بود با استفاده از مدلی ریاضی قیمتِ مدلی در طول زمان محاسبه شود. مدل مذکور به شرح زیر است:

Model price (USD) = exp (-1.84) * SF ^ 3.36

اگر مقدار جاری موجودی به جریان بیت کوین 27 ( مقدار موجودی به جریان بیت کوین در سال 2019 برابر با 27 بود) را در این فرمول جاگذاری کنیم، عدد 10.750 به دست می‌آید که بر حسب دلار تعریف شده و قیمتی است که این مدل به ما نشان می‌دهد. اما در این میان نکته‌ای وجود دارد که باید آن را در محاسبه قیمت بیت کوین لحاظ کنیم. بر اساس برآوردها، ساتوشی ناکاموتو طی نخستین سال استخراج بیت کوین، یعنی سال 2009 حدود 1 میلیون بیت کوین استخراج کرده که تا به امروز هیچ کدام به چرخه گردش بیت کوین درنیامده است. این موضوع قابل بحث است که آیا این تعداد بیت کوین گم شده‌اند یا اینکه ساتوشی ناکاموتو صرفاً در انتظار فرصتی است که بتواند تمام آنها را بفروشد. واقعیت این است که این بیت کوین‌ها تا به حال به عرضه درنیامده‌اند. همین نکته باعث می‌شود که مدل محاسبه قیمت بیت کوین را اصلاح کنیم. لازم است مقدار موجودی بیت کوین را تنها 1 میلیون کاهش دهیم و در پی آن مقدار SF یا همان موجودی به جریان (Stock to Flow) به صورت زیر تغییر می‌کند:

و با جای‌گذاری مقدار SF در فرمول مدلی که در بالا به آن اشاره شد، به عدد زیر می‌رسیم:

Exp (-1.84) * SF ^ 3.36 = 8,789 USD

در نمودار پایین می‌توانید این فرمول را در عمل مشاهده کنید. در این نمودار قیمت مدلی از سال 2010 (زیرا بیت کوین تا قبل از سال 2010 معامله نمی‌شد و دست‌یابی به اطلاعات قیمتی آن تا پیش از این سال دشوار است) تا 2026 محاسبه شده است. می‌توانید در قسمت بالای نمودار ارز مورد نظرتان را انتخاب کنید (به صورت پیش‌فرض روی دلار قرار دارد). در قسمت زیر توضیحاتی در مورد جزئیات نمودار آمده است.

اجزای نمودار مدل موجودی به جریان (Stock to Flow)

قیمت پایان‌ روز (Price end of day)

مجموعه نقاط رنگی بر نمودار نمایانگر قیمت واقعی پایان روز (محور عمودی در سمت راست) بر حسب ارز موردنظر هستند. رنگ‌های متفاوت نشان می‌دهند که چند روز تا اجرای هاوینگ بعدی باقی مانده است. می‌توانید مقیاس رنگ‌ها را به صورت عمودی در سمت راست مشاهده کنید.

موجودی به جریان 10 روزه (Stock to flow 10 days)

این خط به رنگ بنفش است و قیمت برآورد‌شده توسط مدل مذکور را بر حسب ارز انتخابی نمایش می‌دهد. پیش از این گفته شد که موجودی به جریان رابطۀ میان موجودی کل و تولید سالیانه را نشان می‌دهد. اما در این «خط 10 روزه» تولید 10 روزه را بر 10 تقسیم و سپس در 365 ضرب می‌کنیم تا تولید سالیانه را برآورد نماییم و آنگاه موجودی به جریان را محاسبه می‌کنیم. ممکن است برایتان سؤال پیش بیاید که چرا این خط چندان مسطح نیست. دلیلش این است که حد‌فاصل زمانی ایجاد بلاک‌ها تنها در موارد ایدئال 10 دقیقه است و گاهی بیشتر و گاهی کمتر است.

به عنوان مثال اگر ماینرهای بیشتری به شبکه استخراج بیت کوین افزوده شوند، نرخ استخراج یا همان هش‌ریت بیت کوین افزایش می‌یابد و بلاک‌ها سریع‌تر ایجاد می‌شوند. در شبکه مکانیزم‌هایی وجود دارد که با تنظیم سختی شبکه به این مسئله رسیدگی می‌کند. این خط در روزهای آینده مسطح‌تر خواهد بود؛ زیرا نمی‌دانیم در آینده چه تعداد بلاک ایجاد خواهد شد، اما فرض می‌گیریم که تعداد آنها برابر است با میانگین بلاک‌های ایجادشده در 365 روز گذشته.

موجودی به جریان 463 روزه (Stock to flow 463 days)

این خط آبی‌رنگ است و از خطِ «10 روزه» بسیار مسطح‌تر است؛ زیرا در این مورد تعداد کل بیت کوین‌های تولید‌شده در 463 روز قبلی محاسبه شده و سپس نسبت موجودی به جریان (Stock to Flow) محاسبه شده است.

قیمت مدلی با استفاده از سختی شبکه (Diff model price)

مقدار آن با خط قرمز نمایش داده شده که با استفاده از مفهوم سختی شبکه قیمت مدل را نشان می‌دهد. برای محاسبه آن از فرمول 0.002 * difficulty ^ 0.51 استفاده شده است. برای سختی شبکه هم مقدار میانگین روزانه به کار رفته است.

سخن پایانی

مدل موجودی به جریان با تقسیم کل موجودی به مقدار تولید سالیانه به دست می‌آید و عدد حاصل نشانگر تعداد سال‌هایی است که با فرض نرخ تولید موجود برای رسیدن به میزان موجودی فعلی نیاز است. مدل موجودی به جریان در واقع رابطۀ میان موجودی جاری و تولید را بررسی می‌کند. موجودی به جریان انعکاسی از میزان کمیابی است و قیمت و ارزش هم در رابطۀ مستقیم با کمیابی قرار دارند و هر چه عدد بزرگ‌تری باشد نشان دهنده کمیابی و ارزشمندی دارایی است. در فرآیند هاوینگ عرضۀبیت کوین کاهش می‌یابد و به عبارتی دیگر، مقدار کمیابی آن در نتیجه ارزش و به تبع آن قیمت نیز افزایش می‌یابد.