اندیکاتور OBV چیست؟ آشنایی با اندیکاتور حجم تعادلی

اندیکاتور On Balance Volume یا شاخص حجم تعادلی، یکی از شاخص‌های تکنیکال محبوب است که با اندازه‌گیری فشار خرید و فروش، تغییرات قیمت یک دارایی را پیش‌بینی می‌کند. شاخص OBV که یک اندیکاتور مومنتومی است، توسط معامله‌گران و تحلیلگران بسیاری برای پیش‌بینی رفتار قیمت و شناسایی فرصت‌های معاملاتی در بازارهای مختلف، از جمله سهام، کالاها، شاخص‌ها، فارکس و همچنین، ارزهای دیجیتال استفاده می‌شود. این مقاله به شما کمک می‌کند تا به صورت عمیق‌تر با مفهوم اندیکاتور حجم تعادلی، نحوه محاسبه و عملکرد، مثال‌ها، کاربردها و محدودیت‌های این شاخص آشنا شوید. با ما همراه باشید.

اندیکاتور On Balance Volume چیست؟

اندیکاتور On Balance Volume (به اختصار، شاخص OBV) یک شاخص تکنیکال از نوع مومنتوم است که از جریان و تغییرات حجم برای پیش‌بینی تغییرات قیمت استفاده می‌کند. در واقع، اندیکاتور حجم تعادلی احساسات جمعی را نشان می‌دهد و می‌تواند یک نتیجه صعودی یا نزولی را پیش‌بینی کند.

خرید ارز دیجیتال با ۱۰ هزار تومان!

تو صرافی ارزپلاس میتونی فقط با ۱۰ هزار تومان و با کارمزد صفر، بیش از ۶۰۰ ارز دیجیتال رو بخری!

شروع

شاخص حجم تعادلی اولین بار توسط جوزف گرانویل (Joseph Granville) در کتاب «کلید جدید برای کسب سود در بازار سهام- New key to stock market profits» در سال ۱۹۶۳ مطرح و توضیح داده شد. گرانویل معتقد بود که حجم، نیروی محرکه کلیدی در بازارها است و اندیکاتور On Balance Volume را طوری طراحی کرد که پیش‌بینی کند چه زمانی تغییرات حجم می‌تواند باعث حرکت‌های عمده در بازارها ‌شود. او در کتاب خود توضیح داد که وقتی بدون اینکه تغییر قابل‌توجهی در قیمت یک سهام صورت بگیرد، حجم به شدت افزایش ‌یابد، قیمت آن دارایی نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرد.

فرمول محاسبه اندیکاتور حجم تعادلی

اندیکاتور حجم تعادلی با استفاده از فرمول زیر محاسبه می‌شود:

که OBV = سطح حجم تعادلی فعلی، OBV_prev = سطح حجم تعادلی قبلی و (volume) حجم = آخرین رقم حجم معاملات، است.

شاخص OBV، مجموع حجم معاملاتی یک دارایی را ارائه می‌کند و نشان می‌دهد که این حجم از دارایی در حال ورود یا خروج از یک جفت ارز یا اوراق بهادار است. به عبارتی، شاخص حجم تعادلی مجموع کل حجم (مثبت و منفی) برای یک دارایی است. هنگام محاسبه اندیکاتور On Balance Volume، سه قانون اجرا می‌شود که عبارتند از:

۱. اگر قیمت پایانی امروز بالاتر از قیمت پایانی دیروز باشد، پس: OBV فعلی = OBV قبلی + حجم امروز.

۲. اگر قیمت پایانی امروز کمتر از قیمت پایانی دیروز باشد، آنگاه: OBV فعلی = OBV قبلی – حجم امروز.

۳. اگر قیمت پایانی امروز برابر با قیمت پایانی دیروز باشد، آنگاه: OBV فعلی = OBV قبلی.

شاخص OBV چه چیزی را نشان می‌دهد؟

تئوری پشت اندیکاتور حجم تعادلی بر اساس تمایز بین پول هوشمند – یعنی سرمایه‌گذاران نهادی – و سرمایه‌گذاران خرد و کم‌تجربه است. هنگامی که صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک و صندوق‌های بازنشستگی شروع به خرید دارایی می‌کنند که سرمایه‌گذاران خرد در حال فروش آن هستند، حتی اگر قیمت نسبتاً ثابت باقی بماند، حجم ممکن است افزایش یابد. این افزایش حجم در نهایت می‌تواند باعث افزایش قیمت شود. در این مرحله، سرمایه‌گذاران بزرگ‌تر شروع به فروش می‌کنند و سرمایه‌گذاران کوچک‌تر می‌خرند.

با وجود اینکه شاخص OBV به صورت عددی اندازه‌گیری می‌شود، اما مقدار کمی واقعی آن خیلی کاربردی نیست. در واقع، اگرچه خود این نشانگر تجمعی است، اما مقدار واقعی آن به طور دلخواه به تاریخ شروع محاسبه بستگی دارد. در عوض، معامله‌گران و تحلیلگران به ماهیت حرکات شاخص حجم تعادلی در طول زمان نگاه می‌کنند و تجزیه و تحلیل با استفاده از شیب خط اندیکاتور On Balance Volume صورت می‌گیرد.

در اندیکاتور حجم تعادلی، تحلیلگران اعداد حجم را برای ردیابی سرمایه‌گذاران بزرگ و نهادی دنبال می‌کنند. آنها واگرایی بین حجم و قیمت را مترادف با رابطه بین پول هوشمند و توده‌های مقابل می‌دانند و امیدوارند فرصت‌هایی را برای خرید برخلاف روندهای جاری بیابند. به عنوان مثال، سرمایه‌گذاران نهادی ممکن است قیمت یک دارایی را بالا ببرند، سپس بعد از اینکه سرمایه‌گذاران دیگر هم به این جریان پیوستند، آن را به فروش برسانند.

نحوه استفاده از شاخص حجم تعادلی

در زیر، لیستی از قیمت و حجم پایانی یک سهام فرضی به مدت ۱۰ روز آورده شده است:

روز اول: قیمت پایانی برابر با ۱۰ دلار، حجم برابر با ۲۵،۲۰۰ سهم،

روز دوم: قیمت پایانی برابر با ۱۰٫۱۵ دلار، حجم معادل ۳۰ هزار سهم،

روز سوم: قیمت پایانی برابر با ۱۰٫۱۷ دلار، حجم برابر با ۲۵،۶۰۰ سهم،

روز چهارم: قیمت پایانی برابر با ۱۰٫۱۳ دلار، حجم برابر با ۳۲ هزار سهم،

روز پنجم: قیمت پایانی برابر با ۱۰٫۱۱ دلار، حجم برابر با ۲۳ هزار سهم،

روز ششم: قیمت پایانی برابر با ۱۰٫۱۵ دلار، حجم معادل ۴۰ هزار سهم،

روز هفتم: قیمت پایانی برابر با ۱۰٫۲۰ دلار، حجم برابر با ۳۶ هزار سهم،

روز هشتم: قیمت پایانی برابر با ۱۰٫۲۰ دلار، حجم برابر با ۲۰،۵۰۰ سهم،

روز نهم: قیمت پایانی برابر با ۱۰٫۲۲ دلار، حجم برابر با ۲۳ هزار سهم،

روز دهم: قیمت پایانی برابر با ۱۰٫۲۱ دلار، حجم برابر با ۲۷،۵۰۰ سهم.

همان‌طور که مشاهده می‌شود، روزهای دو، سه، شش، هفت و نه، روزهای افزایشی هستند؛ بنابراین، این حجم معاملات به شاخص OBV اضافه می‌شود. در مقابل، روزهای چهارم، پنجم و دهم، روزهای نزولی هستند، بنابراین، این حجم معاملات از شاخص حجم تعادلی کم می‌شود. در روز هشتم، هیچ تغییری در اندیکاتور On Balance Volume ایجاد نمی‌شود؛ زیرا قیمت پایانی تغییر نکرده است. به این ترتیب، اندیکاتور حجم تعادلی برای هر یک از ۱۰ روز به صورت زیر به دست می‌آید:

OBV برای روز اول = ۰

OBV برای روز دوم = ۰ + ۳۰،۰۰۰ = ۳۰،۰۰۰

OBV برای روز سوم = ۳۰،۰۰۰ + ۲۵،۶۰۰ = ۵۵،۶۰۰

OBV برای روز چهارم = ۵۵،۶۰۰ – ۳۲،۰۰۰ = ۲۳،۶۰۰

OBV برای روز پنجم = ۲۳،۶۰۰ – ۲۳،۰۰۰ = ۶۰۰

OBV برای روز ششم = ۶۰۰ + ۴۰،۰۰۰ = ۴۰،۶۰۰

OBV برای روز هفتم = ۴۰،۶۰۰ + ۳۶،۰۰۰ = ۷۶،۶۰۰

OBV برای روز هشتم = ۷۶،۶۰۰

OBV برای روز نهم = ۷۶،۶۰۰ + ۲۳،۰۰۰ = ۹۹،۶۰۰

OBV برای روز دهم = ۹۹،۶۰۰ – ۲۷،۵۰۰ = ۷۲،۱۰۰

با این حال، همان‌طور که گفته شد، ارزش واقعی شاخص OBV چندان کاربردی نیست و باید روی شیب و جهت خط این شاخص توجه کرد:

• زمانی که هم قیمت و هم شاخص حجم تعادلی به اوج‌های بالاتر و کف‌های بالاتر می‌رسند، احتمالاً روند صعودی ادامه خواهد یافت.

• زمانی که هم قیمت و هم اندیکاتور On Balance Volume به اوج‌های پایین‌تر و کف‌های پایین‌تر می‌رسند، احتمالاً روند نزولی ادامه خواهد یافت.
• در طول یک محدوده معاملاتی، اگر اندیکاتور حجم تعادلی در حال افزایش باشد، ممکن است انباشتگی اتفاق بیفتد – هشداری درباره شکست صعودی.
• در طول یک محدوده معاملاتی، اگر شاخص OBV در حال سقوط باشد، ممکن است توزیع در حال انجام باشد – هشداری درباره شکست نزولی.
• زمانی که قیمت همچنان به ثبت اوج‌های بالاتر ادامه می‌دهد، ولی شاخص حجم تعادلی نتواند به اوج‌های بالاتر برسد، روند صعودی احتمالاً متوقف می‌شود یا شکست می‌خورد (واگرایی منفی).

• زمانی که قیمت به ثبت کف‌های پایین‌تر ادامه می‌دهد، ولی اندیکاتور On Balance Volume نتواند به کف‌های پایین‌تر برسد، روند نزولی احتمالاً متوقف می‌شود یا شکست می‌خورد (واگرایی مثبت).

تفاوت میان اندیکاتور On Balance Volume و انباشت/توزیع

اندیکاتور حجم تعادلی و خط انباشت/توزیع از این نظر مشابه هستند که هر دو شاخص مومنتومی هستند که از حجم برای پیش‌بینی حرکت «پول هوشمند» استفاده می‌کنند. با این حال، اینجا است که شباهت‌ها به پایان می‌رسد و تفاوت‌ها به چشم می‌خورد.

همان‌طور که گفته شد، شاخص OBV با اضافه کردن حجم در صورت افزایش قیمت و کم کردن حجم به هنگام افت قیمت، محاسبه می‌شود. در مقابل، فرمول مورد استفاده برای به دست آوردن خط انباشت/توزیع این است که از موقعیت قیمت فعلی نسبت به محدوده معاملاتی اخیر استفاده کرده و آن را در حجم آن دوره زمانی ضرب می‌کند.

محدودیت‌های اندیکاتور حجم تعادلی

یکی از محدودیت‌های شاخص حجم تعادلی این است که یک شاخص پیشرو (leading indicator) است؛ یعنی ممکن است پیش‌بینی‌هایی انجام دهد، اما از نظر سیگنال‌هایی که تولید می‌کند، نمی‌توان گفت که واقعاً چه اتفاقی افتاده است. به همین دلیل، مستعد تولید سیگنال‌های نادرست است. بنابراین، می‌توان آن را با شاخص‌های تأخیری (lagging indicators) متعادل کرد. برای مثال، یک خط میانگین متحرک به اندیکاتور On Balance Volume اضافه کنید و به دنبال بریک آوت‌های خط اندیکاتور حجم تعادلی بگردید. اگر شاخص OBV یک بریک آوت‌ همزمان ایجاد کند، می‌توانید بریک آوت‌ در قیمت را تأیید کنید.

یکی دیگر از نکات احتیاطی در استفاده از شاخص حجم تعادلی این است که افزایش زیاد و ناگهانی حجم در یک روز می‌تواند شاخص را برای مدتی طولانی بی‌دقت و نامعتبر کند. به عنوان مثال، یک اعلان سود غافلگیرکننده، اضافه یا حذف شدن از یک شاخص، یا معاملات نهادی عظیم می‌تواند باعث افزایش یا سقوط شاخص شود، اما این افزایش حجم ممکن است نشان‌دهنده یک روند نباشد.

میانگین حجم معاملات روزانه چیست؟

میانگین حجم معاملات روزانه (ADTV) میانگین مقدار سهامی است که هر روز برای یک سهم معین معامله می‌شود. این شاخص می‌تواند یک معیار مفید باشد؛ زیرا حجم معاملات بالا یا پایین، انواع مختلف معامله‌گران را جذب می‌کند. معامله‌گران و سرمایه‌گذاران می‌توانند از ADTV برای ارزیابی نقدینگی، تجزیه و تحلیل نوسانات، بهینه‌سازی معاملات و مدیریت ریسک استفاده کنند. به عبارتی، ADTV می‌تواند در کنار اندیکاتور On Balance Volume و سایر شاخص‌ها برای ارزیابی فعالیت بازار، مورد استفاده قرار بگیرد.

خلاصه مطلب

در این مقاله به معرفی اندیکاتور حجم تعادلی و کاربردهای آن پرداختیم. همان‌طور که گفته شد، شاخص OBV یک شاخص تکنیکال است که با اندازه‌گیری جریان حجم مثبت و منفی، جهت معاملات را تجزیه و تحلیل می‌کند. به این ترتیب، شاخص حجم تعادلی یک خط واحد را نشان می‌دهد که می‌تواند بینش‌هایی را در مورد هدف فعالان بازار ارائه دهد که سرمایه‌گذاران می‌توانند از آن برای تصمیم‌گیری در مورد معاملات و شناسایی محل خرید یا فروش یک دارایی استفاده کنند. با این حال، باید در نظر داشت که اندیکاتور On Balance Volume یک شاخص پیشرو است و اطلاعات خاصی را در مورد دارایی مالی ارائه نمی‌دهد، که می‌تواند منجر به تفسیرهای نادرست شود. بنابراین، معامله‌گران باید اندیکاتور حجم تعادلی را با استفاده از اندیکاتورهای تأخیری متعادل کنند.