منحنی بازده چیست؟ آشنایی با Yield Curve
فهرست مطالب
در دنیای مالی، گاهی یک نمودار ساده می‌تواند سرنخی از آینده اقتصاد به ما بدهد؛ از احتمال رکود و رشد گرفته تا تغییرات نرخ بهره و حتی رفتار سرمایه‌گذاران در بازارهای مختلف. این نمودار همان منحنی بازده (Yield Curve) است؛ ابزاری قدرتمند که سال‌هاست اقتصاددانان و معامله‌گران حرفه‌ای برای پیش‌بینی مسیر بازار از آن استفاده می‌کنند. هرچند منحنی بازده ریشه در بازار اوراق قرضه دارد، اما تأثیر آن محدود به این بازار نیست. امروز حتی سرمایه‌گذاران بیت‌کوین و ارزهای دیجیتال هم نگاهشان را به این شاخص دوخته‌اند؛ چون می‌تواند نشان دهد چه زمانی نقدینگی وارد دارایی‌های پرریسک می‌شود و چه زمانی بهتر است محتاطانه عمل کرد. در این مقاله بررسی می‌کنیم که Yield Curve چیست، چرا شکل‌های مختلف آن اهمیت دارند و چگونه می‌توان از آن برای تصمیم‌گیری در بازارهای مالی، از اوراق قرضه گرفته تا دنیای کریپتو، استفاده کرد. با ما همراه باشید.
منحنی بازده چیست؟
منحنی بازده نموداری است که نرخ بهره یا بازدهی اوراق قرضه با سررسیدهای مختلف را نشان می‌دهد. در این نمودار، محور افقی (X) مدت زمان سررسید اوراق قرضه را نشان می‌دهد – از کوتاه مدت تا بلند مدت – و محور عمودی (Y) هم بازده یا همان نرخ بهره هر اوراق را به نمایش می‌گذارد.
خرید ارز دیجیتال با ۱۰ هزار تومان!اگر بخواهیم ساده‌تر بگوییم، Yield Curve یک خط است که نرخ‌های بهره کوتاه مدت را با نرخ‌های بهره بلند مدت مقایسه می‌کند. بازدهی اوراق بسته به مدت زمان سررسیدشان متفاوت است؛ چون سرمایه‌گذاران برای اوراق کوتاه مدت و بلند مدت نرخ بازده متفاوتی می‌خواهند. این تفاوت معمولاً به دلیل انتظارات مربوط به تورم، ریسک‌های اعتباری و شرایط کلی اقتصاد به وجود می‌آید.
به همین دلیل، شکل منحنی بازده اطلاعات مهمی درباره انتظارات سرمایه‌گذاران از وضعیت آینده اقتصاد به ما می‌دهد و می‌توان گفت مانند یک «پیش‌بینی‌گر وضعیت اقتصادی» عمل می‌کند. معروف‌ترین نمونه، منحنی بازده خزانه‌داری آمریکا است که بسیاری آن را شاخصی مهم برای سلامت اقتصاد می‌دانند و تأثیر زیادی بر تصمیم‌گیری در بازارهای مختلف دارد.
انواع Yield Curve
منحنی بازده بسته به شکلش به چهار نوع اصلی تقسیم می‌شود. هرکدام از این شکل‌ها می‌تواند اطلاعاتی درباره شرایط اقتصادی بدهد و به همین دلیل، شاخص مهمی برای پیش‌بینی وضعیت آینده محسوب می‌شوند. نمونه‌های زیر صرفاً برای توضیح شکل منحنی‌ها هستند، پس نیازی نیست روی اعداد تمرکز کنید؛ فقط مفهوم کلی و برداشت از هر نوع منحنی مهم است.
۱. منحنی بازده عادی (Normal Yield Curve)
در این حالت، شیب منحنی به سمت بالا است؛ یعنی اوراق بلند مدت بازده بیشتری نسبت به اوراق کوتاه مدت دارند. این وضعیت نشان می‌دهد سرمایه‌گذاران انتظار رشد پایدار اقتصادی را دارند.
وقتی منحنی عادی است، معمولاً اوراق بلند مدت بازده خوبی دارند و چشم‌انداز کلی اقتصاد مثبت است. در چنین شرایطی، سرمایه‌گذاری روی دارایی‌های مبتنی بر رشد، مانند سهام و حتی ارزهای دیجیتال می‌تواند جذاب باشد.
۲. منحنی بازده معکوس (Inverted Yield Curve)
این منحنی به سمت پایین شیب دارد؛ یعنی بازده اوراق کوتاه مدت از اوراق بلند مدت بیشتر است. از نظر تاریخی، این وضعیت اغلب نشانه هشدار برای وقوع رکود اقتصادی بوده است.
وقتی Yield Curve معکوس می‌شود، معمولاً سرمایه‌گذاران سهام و دارایی‌های پرریسک محتاط‌تر می‌شوند و بخشی از سرمایه را به دارایی‌های امن‌تر مثل اوراق قرضه منتقل می‌کنند.
۳. منحنی بازده مسطح (Flat Yield Curve)
در این حالت، منحنی تقریباً شیب ندارد و بازده اوراق کوتاه مدت و بلند مدت بسیار نزدیک به هم است. این وضعیت معمولاً نشانه عدم قطعیت اقتصادی یا مرحله گذار در اقتصاد است.
وقتی Yield Curve صاف می‌شود، بازارها در وضعیت مبهمی قرار دارند و سرمایه‌گذاران معمولاً استراتژی محتاطانه‌تری انتخاب کرده و دارایی‌هایشان را متنوع نگه می‌دارند.
۴. منحنی بازده شیب‌دار (Steep Yield Curve)
وقتی بازده اوراق بلند مدت به طور چشمگیری از اوراق کوتاه مدت بالاتر می‌رود، منحنی شیب تندی پیدا می‌کند. این وضعیت معمولاً به معنای رشد اقتصادی قوی و احتمال افزایش تورم است.
وقتی منحنی تند می‌شود، معمولاً نشانه مثبتی برای بازارهاست و سرمایه‌گذاری روی دارایی‌های پرریسک مثل سهام و کریپتو می‌تواند جذاب باشد؛ چون چشم‌انداز رشد اقتصادی قوی‌تر است.
۵. منحنی بازده کوهانی یا برآمده (Humped Yield Curve)
این نوع Yield Curve نادرتر است و وقتی شکل می‌گیرد که بازده اوراق میان مدت از بازده کوتاه مدت و بلند مدت بیشتر باشد. کوهانی شدن منحنی معمولاً نشانه‌ای از کند شدن رشد اقتصادی است.
شیب‌دار شدن منحنی بازده (Yield Curve Steepening)
شیب‌دار شدن منحنی بازده زمانی رخ می‌دهد که اختلاف یا فاصله بازده اوراق کوتاه مدت و بلند مدت بیشتر می‌شود. به عبارت ساده‌تر، شکل منحنی بازده در طول زمان تغییر می‌کند و فاصله بین نرخ‌های کوتاه مدت و بلند مدت افزایش می‌یابد. این پدیده معمولاً با مقایسه منحنی بازده در دو بازه زمانی مختلف (مثلاً دو سال متفاوت) مشخص می‌شود.
دو نوع اصلی شیب‌دار شدن Yield Curve وجود دارد که هرکدام نشانه‌های متفاوتی از وضعیت اقتصاد ارائه می‌دهند:
۱. شیب‌دار شدن صعودی یا مثبت (Bull Steepening)
در این حالت، بازده اوراق کوتاه مدت افت بیشتری نسبت به اوراق بلند مدت دارد. این اتفاق معمولاً زمانی رخ می‌دهد که بانک‌های مرکزی نرخ‌های بهره کوتاه مدت را کاهش می‌دهند تا اقتصاد را تحریک کنند، اما نرخ‌های بلند مدت نسبتاً ثابت می‌مانند؛ چون هنوز انتظارات برای رشد اقتصادی وجود دارد.
به زبان ساده: اقتصاد نیاز به کمی حمایت دارد، اما آینده همچنان امیدوارکننده است.
۲. شیب‌دار شدن نزولی یا منفی (Bear Steepening)
در این حالت، بازده اوراق بلند مدت سریع‌تر از اوراق کوتاه مدت افزایش می‌یابد. این وضعیت اغلب زمانی رخ می‌دهد که سرمایه‌گذاران انتظار رشد اقتصادی قوی‌تر یا تورم بالاتر در آینده را دارند، بنابراین نرخ‌های بلند مدت بالا می‌روند.
به زبان ساده: بازار فکر می‌کند رشد اقتصادی شتاب می‌گیرد و احتمال افزایش تورم بالاست.
چگونه از Yield Curve در بازارهای مالی استفاده کنیم؟
منحنی بازده ابزاری کاربردی برای پیش‌بینی تغییرات نرخ بهره است که می‌تواند روی دارایی‌های مختلف تأثیر بگذارد. مثلاً وقتی منحنی بازده معکوس می‌شود، بانک مرکزی آمریکا (فدرال رزرو) و دیگر بانک‌های مرکزی ممکن است نرخ بهره را کاهش دهند تا از کند شدن اقتصاد جلوگیری کنند. این کار معمولاً باعث می‌شود بازارها برای مدتی کوتاه رشد کنند. معامله‌گران و سرمایه‌گذاران این تغییرات نرخ بهره را فرصتی برای ورود یا خروج از بازارها و تنظیم پرتفوی اوراق قرضه خود می‌دانند.
بازار اوراق قرضه
از آنجایی که Yield Curve مستقیماً به بازده اوراق قرضه مربوط است، هر تغییر در آن می‌تواند قیمت اوراق را تحت تأثیر قرار دهد.
وقتی نرخ بهره بالا می‌رود (که معمولاً با شیب رو به بالا در منحنی بازده همراه است)، اوراق قدیمی با نرخ کمتر ارزششان کاهش می‌یابد؛ چون اوراق جدید بازده بیشتری دارند. برعکس، اگر نرخ‌ها کاهش یابد، اوراق قدیمی که نرخ بالاتری دارند، با ارزش‌تر می‌شوند.
بازار سهام
منحنی بازده می‌تواند روی همه نوع سهام تأثیر بگذارد، به ویژه در بخش‌هایی که به نرخ بهره حساس هستند، مثل بانک‌ها، املاک و مستغلات و شرکت‌های خدمات عمومی.
مثلاً اگر Yield Curve معکوس شود و نشان‌دهنده احتمال کند شدن اقتصاد باشد، سرمایه‌گذاران ممکن است از بازار سهام خارج شده و به سمت سرمایه‌گذاری‌های امن‌تر بروند. اما وقتی منحنی بازده شیب تندی دارد، معمولاً نشانه رشد قوی اقتصادی است که باعث افزایش اعتماد سرمایه‌گذاران به بازار سهام می‌شود.
نرخ بهره
تفاوت در بازده اوراق قرضه معمولاً به عنوان معیاری برای تعیین نرخ بهره وام‌های مسکن، تسهیلات بانکی و دیگر بدهی‌ها استفاده می‌شود.
وقتی منحنی بازده معکوس می‌شود، معمولاً فدرال رزرو برای تحریک اقتصاد نرخ بهره را کاهش می‌دهد که این موضوع روی هزینه‌های وام‌گیری برای مصرف‌کنندگان و کسب‌وکارها تأثیرگذار است.
منحنی بازده و بازار ارزهای دیجیتال
هرچند منحنی بازده بیشتر مربوط به بازارهای مالی سنتی است، اما کم‌کم در دنیای کریپتو هم نقش پیدا می‌کند، مخصوصاً وقتی سرمایه‌گذاران بزرگ و شرکت‌ها وارد این بازار شده‌اند.
در سال‌های اخیر، بسیاری از سرمایه‌گذاران بیت‌کوین و دیگر ارزهای دیجیتال را به سبد سرمایه‌گذاری خود اضافه کرده‌اند. با اینکه بازار کریپتو به خاطر این استقبال بالا، شبیه بازار سهام شده، اما برخی افراد بیت‌کوین را مثل طلای دیجیتال می‌بینند؛ یعنی دارایی‌ای که در زمان‌های نااطمینانی اقتصادی، ارزشش حفظ می‌شود.
در همین راستا، وقتی Yield Curve معکوس می‌شود و نگرانی‌ها درباره رکود اقتصادی افزایش می‌یابد، بعضی از سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند بیشتر روی طلا و بیت‌کوین سرمایه‌گذاری کنند؛ چون این دارایی‌ها معمولاً در این شرایط امن‌تر هستند.
همچنین، وقتی بانک‌های مرکزی نرخ بهره را پایین می‌آورند، پول بیشتری وارد بازار می‌شود و بخشی از این پول ممکن است به سمت ارزهای دیجیتال برود. این موضوع می‌تواند باعث افزایش تقاضا و بالا رفتن قیمت‌ها شود.
اما باید بدانید که Yield Curve در بازار کریپتو دقیقاً مثل بازارهای سنتی عمل نمی‌کند. بازار ارزهای دیجیتال هنوز پرریسک است و عوامل زیادی مثل قوانین جدید یا فناوری‌های تازه روی آن تأثیر می‌گذارند. بنابراین، سرمایه‌گذاران حرفه‌ای کریپتو معمولاً علاوه بر منحنی بازده، شاخص‌ها و عوامل دیگر را هم زیر نظر می‌گیرند.
خلاصه مطلب
منحنی بازده ابزاری ساده اما قدرتمند است که می‌تواند تصویری از انتظارات سرمایه‌گذاران درباره آینده اقتصاد ارائه دهد. از پیش‌بینی رکود گرفته تا شناسایی دوره‌های رشد، Yield Curve سال‌هاست در بازارهای سنتی مثل اوراق قرضه و سهام به عنوان یک شاخص مهم استفاده می‌شود. حتی در بازار ارزهای دیجیتال، که هر روز بیش از گذشته با سرمایه‌گذاران نهادی و جریان‌های نقدینگی جهانی گره می‌خورد، منحنی بازده می‌تواند نشانه‌هایی از زمان‌های ورود یا خروج سرمایه را نشان دهد.
اما باید به یاد داشت که بازار کریپتو بسیار پرنوسان و غیرقابل‌پیش‌بینی است و تنها به یک عامل وابسته نیست. به عبارتی، تصمیم‌گیری صرفاً بر اساس Yield Curve می‌تواند گمراه‌کننده باشد. برای داشتن دیدی واقعی‌تر و کاهش ریسک، باید از این شاخص در کنار عوامل دیگری مانند اخبار اقتصادی، سیاست‌های بانک‌های مرکزی، شرایط بازار کریپتو و حتی پیشرفت‌های تکنولوژیک استفاده کرد.
دیدگاه خود را ثبت کنید