هویت غیرمتمرکز در بلاکچین چیست؟

هویت غیرمتمرکز در بلاکچین یک مفهوم جدید و البته بسیار جذاب و کاربردی است. سیستم‌های فعلی احراز هویت یا ذخیره اطلاعات شخصی دارای مشکلات زیادی مثل امنیت کم و دقت پایین هستند. ایده هویت غیرمتمرکز قصد دارد به کمک بلاکچین این مشکلات را رفع و همچنین روابط اقتصادی و اجتماعی بین کاربران و پلتفرم‌های مختلف را تسهیل کند. برای آشنایی با این تکنولوژی همراه ما باشید.

هویت غیرمتمرکز در بلاکچین چیست؟

هویت غیرمتمرکز در بلاکچین (Decentralized identity) یک مفهوم نوظهور است که بر مبنای اعتمادسازی و مدیریت هویت در وب ۳ شکل می‌گیرد. این مفهوم شامل رویکردی برای مدیریت هویت و دسترسی کاربران است و به آنها اجازه می‌دهد که اطلاعات شناسایی شخصی (personally identifiable information) خود را بدون دخالت سایر افراد یا گروه‌ها مدیریت و کنترل کنند.

خرید ارز دیجیتال با ۱۰ هزار تومان!

تو صرافی ارزپلاس میتونی فقط با ۱۰ هزار تومان و با کارمزد صفر، بیش از ۶۰۰ ارز دیجیتال رو بخری!

شروع

اطلاعات شناسایی شخصی یا PII که داده‌هایی خصوصی و حساس محسوب می‌شود، به مجموعه‌ای از اطلاعات شناسایی در مورد افراد خاص اشاره دارد. نام، سن، آدرس محل سکونت یا محل کار، مشخصات بیومتریک، سوابق شهروندی، مشخصات حساب‌های بانکی و … بخشی از اطلاعات شناسایی شخصی هستند. علاوه بر این داده‌ها، اطلاعاتی که هویت دیجیتال کاربر را مشخص می‌کند، مثل مشخصات دستگاه‌های الکترونیکی یا نام کاربری و رمز عبور هم جزو PII به حساب می‌آيند.

با استفاده از هویت غیرمتمرکز در بلاکچین کاربران PII خود را کنترل و مدیریت خواهند کرد. مدیریت هویت غیرمتمرکز از یک چارچوب مبتنی بر اعتماد برای پشتیبانی از کاربران بهره می‌گیرد. طبق این چارچوب کاربران و سازمان‌ها به طور شفاف و ایمن با یکدیگر تبادل اطلاعاتی خواهند داشت.

چرا Decentralized identity اهمیت دارد؟

هدف از به وجود آمدن Decentralized identity ارائه مدارک رسمی به افراد و مالکیت دارایی‌های دیجیتال به روشی ایمن و کاربرپسند است.

شهروندان برای دسترسی به خدمات مهمی مثل امور مالی، آموزش و … باید مدارک شناسایی معتبر ارائه کنند. متاسفانه هنوز ۱ میلیارد نفر در کره خاکی اطلاعات هویتی مشخصی ندارند. این افراد نمی‌توانند از خدمات عمومی بهره‌مند شوند. ناتوانی در دریافت مدارک شناسایی، زندگی این گروه را مختل کرده است.

علاوه بر این، سیستم‌های شناسایی متمرکز سنتی مشکلات فراوانی دارند. ناامن بودن، باگ‌های فنی، سرقت اطلاعات و … از معضلات اصلی این پلتفرم‌ها است. حملات هکری به دیتابیس‌های هویتی و سرقت داده‌های کاربران، خسارت‌های بسیار زیادی ایجاد می‌کند. بسیاری از کاربران نمی‌دانند پلتفرم‌های سنتی چه مشکلات و چالش‌هایی دارد و حتی از ارزش داده‌های هویتی خود خبر ندارند.

هویت دیجیتال غیرمتمرکز با ارائه راهکارهایی برای استفاده از هویت دیجیتال در پلتفرم‌های مختلف باعث افزایش امنیت اطلاعات و همچنین بهبود تجربه کاربری می‌شود. با استفاده از این فناوری، کاربران برای مدیریت داده‌های هویتی خود تنها به یک موبایل یا وسیله الکترونیک و اینترنت نیاز دارند.

سیستم‌های هویت غیرمتمرکز، مخصوصاً آنهایی که از دفتر کل توزیع شده و بلاکچین بهره‌ می‌گیرند، هویت‌های دیجیتال را به صورت دقیق اعتبارسنجی و تأیید می‌کنند. در نتیجه شبکه‌های بلاکچین با استفاده از معماری‌های فنی و غیرقابل دستکاری، زمینه را برای مدیریت و ذخیره‌سازی PII به روشی امن برای کاربران و توسعه‌دهندگان فراهم خواهند کرد. حتی سیستم‌های مدیریت اشیا (IoT) نیز می‌توانند از این داده‌های هویتی استفاده کنند.

هویت خودمختار چیست؟

هویت خودمختار (self-sovereign identity) به استفاده از دیتابیس‌های توزیع شده برای مدیریت PII اشاره دارد. این مفهوم که به اختصار با حروف SSI نمایش داده می‌شود هسته اصلی ایده Decentralized identity در بلاکچین است. کاربران به کمک SSI به جای داشتن چندین هویت در پلتفرم‌های مختلف یا یک هویت واحد که توسط دیگران مدیریت می‌شود، کیف پول‌های دیجیتالی در اختیار دارند که دارای مدارک یا اعتبارنامه‌های گوناگون است و با برنامه‌های کاربردی قابل اعتماد تعامل دارد.

کارشناسان این حوزه سه مؤلفه اصلی را برای ایجاد هویت خودمختار تعیین کرده‌اند: فناوری بلاکچین، اعتبارنامه‌های قابل تأیید (VC) و هویت‌‌های غیرمتمرکز (DID).

بلاکچین داده‌ها را به صورتی ذخیره می‌کند که امکان هک یا دستکاری آنها وجود ندارد. اعتبارنامه‌ها نیز به محافظت از داده‌های کاربران می‌پردازند و اطلاعات موجود در مدارک و اعتبارنامه‌های کاغذی و فیزیکی (کارت شناسایی، کارت بانکی و …) را ذخیره و معادل‌سازی می‌کنند. هویت‌های غیرمتمرکز هم به کاربران در مدیریت بهتر مشخصات در پلتفرم‌های غیرمتمرکز کمک خواهند کرد.

یکی از معایب این فناوری، مقاومت دولت‌ها و سازمان‌های حکومتی در برابر غیرمتمرکزسازی داده‌های هویتی است. همچنین بسیاری از مردم هنوز آگاهی درستی در مورد بلاکچین و چالش‌های هویتی ندارند. علاوه بر این سازمان‌های دولتی دستورالعمل‌ها و ضوابط خاص خود را برای احراز هویت و ذخیره‌سازی داده‌های شخصی دارند.

معروف‌ترین پروتکل‌های هویت غیرمتمرکز

تا به امروز پروتکل‌های مختلفی سیستم‌ هویت غیرمتمرکز در بلاکچین را راه‌اندازی و استفاده کرده‌اند. این فناوری بسیار جوان است اما خیلی زود مورد استقبال توسعه‌دهندگان خلاق قرار گرفت. یکی از معروف‌ترین نمونه‌ها پلتفرم Hyperledger است. برخی پلتفرم‌های دیگر نیز مثل uPort یا 3Box فعالیت خود را در حوزه Decentralized identity شروع کرده‌اند. پروژه uPort که مبتنی بر شبکه اتریوم است به دو بخش Veramo و Serto تقسیم می‌شود. بخش اول برای مدیریت هویت‌ها و اعتبارنامه‌ها ایجاد شده و بخش دوم نیز مسئول غیرمتمرکزسازی فرایندها است.

از دیگر پلتفرم‌های DID نیز می‌توان از ION نام برد که یک شبکه هویت غیرمتمرکز لایه دو روی بلاکچین بیت کوین است. پروتکل Dock نیز در شبکه پولکادات (Polkadot) توسعه یافته و راهکارهایی برای تأیید و صدور هویت غیرمتمرکز و اعتبارنامه‌ها ایجاد کرده است. شبکه Sovrin و پلتفرم‌های Humanode و ORE ID نیز نمونه‌هایی دیگر از پروژه‌های هویت غیرمتمرکز در بلاکچین است.

آینده سیستم‌های هویت غیرمتمرکز

اکوسیستم Decentralized identity هنوز در ابتدای عمر خودش است. با این حال استقبال بسیار خوبی از این فناوری صورت گرفته است و به نظر می‌رسد راهکاری مدرن و کارآمد برای بهبود مدیریت داده‌ها و رفع مشکلات این حوزه باشد.

جهان هر روز بیشتر به سمت وب ۳ حرکت می‌کند و به نظر می‌رسد مفاهیمی مثل تمرکززدایی و فناوری‌هایی مثل بلاکچین با سرعت بیشتری به رشد خود ادامه دهند. در واقع مردم به کمک این فناوری‌ها کنترل داده‌ها و دارایی‌های خود را از دولت‌ها و سازمان‌های بزرگ پس خواهند گرفت. واضح است که تکنولوژی هویت غیرمتمرکز این توانایی را دارد که سیستم‌های سنتی و متمرکز را از رده خارج کند و قدرت را به مردم برگرداند.

علاوه بر تغییر کفه ترازو به نفع مردم، استارت‌‌آپ‌ها و پروژه‌های DID به توسعه خدمات و سرویس‌های عمومی کمک می‌کنند تا شاهد رشد سطح بهداشت، رفاه و عدالت در بین جوامع مختلف باشیم. هر چه جلوتر برویم، قطعاً فرصت‌های بیشتری برای رشد این صنعت به وجود می‌آید.

به طور کلی هدف از توسعه هویت غیرمتمرکز در بلاکچین و فناوری‌های مشابه، افزایش قدرت مردم در بسترهای آنلاین و بهبود تعاملات اجتماعی است. کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که گسترش متاورس یک کاتالیزور برای افزایش استارت‌آپ‌ها و پروژه‌های Decentralized identity خواهد بود. آواتارهای توسعه‌یافته در متاورس به هویت‌های دیجیتالی نیاز خواهند داشت و برای ایجاد و مدیریت هویت این آواتارها باید از DID‌ها استفاده کرد.

خلاصه مطلب

هویت غیرمتمرکز در بلاکچین مفهوم جدیدی است که ممکن است در سال‌های آینده انقلابی در این صنعت ایجاد کند. این فناوری قصد دارد امنیت و کارایی پلتفرم‌های هویتی را افزایش دهد و سیستم‌هایی یکپارچه به وجود آورد. به کمک هویت غیرمتمرکز دیگر نیازی به پشت سر گذاشتن فرآیندهای پردردسر احراز هویت و ذخیره اطلاعات به صورت سنتی و متمرکز نخواهد بود. علاوه بر این Decentralized identity می‌تواند به بهبود وضعیت زندگی میلیون‌ها انسانی که مشخصات هویتی ندارند کمک کند. همه چیز به سمت فناوری‌های دیجیتال و غیرمتمرکز در حال حرکت است و شاید در آینده‌ای نزدیک هویت واقعی ما نیز وابسته به همین تکنولوژی‌ها باشد.